CA LÂM SÀNG
Bệnh nhân nữ 19 tuổi, xuất hiện khó thở khi uống nước đá lạnh, hoặc sưng tay kèm theo ngứa khi tiếp xúc với đồ lạnh như thực phẩm đông lạnh, kem, đá. Bệnh diến biến nhiều tháng nay. Ngoài ra bệnh nhân còn có biểu hiện ngạt mũi sổ mũi khi đi lạnh. Bệnh nhân không có tiền sử dị ứng thuốc hay thức ăn.
Bệnh nhân đến khám tại Trung tâm Dị ứng – MDLS BV Bạch Mai sau khi khai thác tiền sử, khám chúng tôi nghi ngờ bệnh nhân mày đay mạn do lạnh, bệnh nhân được chỉ định các xét nghiệm máu cơ bản đánh giá tình trạng dị ứng và các bệnh phối hợp khác, ngoài ra bệnh nhân cũng được thực hiện test kích thích với đá lạnh, xét nghiệm kích thích với đá lạnh cho kết quả dương tính sau 15 phút (hình ảnh).
Sau khi khai thác tiền sử, khám và xét nghiệm chúng tôi kết luận bệnh nhân bị mày đay mạn do lạnh chưa rõ nguyên nhân. Bệnh nhân được tư vấn cách phòng chống và kê đơn thuốc điều trị cho bệnh nhân, hẹn khám lại theo định kỳ.
I. TỔNG QUAN MÀY ĐAY DO LẠNH
Mày đay do lạnh là gì?
Mày đay do lạnh được định nghĩa là phản ứng của da sau khi tiếp xúc với yếu tố lạnh, trên da sẽ xuất hiện ban đỏ, sẩn phù nổi gồ lên mặt da, kèm theo ngứa tại vị trí tiếp xúc với lạnh. Bệnh nhân có thể bị sưng lưỡi, phù nền thanh quản gây khó thở nếu sử dụng nước đá lạnh.Nếu toàn bộ cơ thể tiếp xúc với thời tiết có nhiệt độ thấp thì phản ứng có thể rất nghiêm trọng, ngoài ban đỏ toàn thân kèm theo ngứa, bệnh nhân có thể xuất hiện các phản ứng toàn thân nguy hiểm khác như khó thở, suy hô hấp, sốc phản vệ và tử vong.
Nhiệu độ nào có thể gây bệnh cho bệnh nhân?
Nhiều nghiên cứu đã đi tìm câu trả lời cho vấn đề này và ngày nay các nhà khoa học đã thống nhất ngưỡng nhiệt độ phổ biến gây bệnh cho bệnh nhân là 40C(39F), tuy nhiên một số bệnh nhân có thể xuất hiện triệu chứng ở nhiệt độ cao hơn hoặc thấp hơn. Đôi khi khôn khí ẩm ướt và giá lạnh ở ngưỡng nhiệt độ này có thể gây bệnh.
Khi nào cần gặp bác sỹ?
Bạn cần gặp bác sỹ khi xuất hiện các triệu chứng như mô tả ở trên mà có liên quan tới nhiệt độ lạnh, cho dù triệu chứng của bạn nặng hay nhẹ bạn cũng cần đến khám bác sỹ để được chẩn đoán xác định và chẩn đoán loại trừ, giúp bạn tránh các phản ứng toàn thân nguy hiểm.
Nguyên nhân của bệnh mày đay do lạnh là gì?
Nguyên nhân thực sự của hiện tượng này chưa được biết rõ, tuy nhiên các nghiên cứu đều cho thấy những bệnh nhân bị chứng bệnh này đều mắc các chứng bệnh nhiễm trùng, nhiễm virus trong thời điểm khởi phát bệnh và có các tế bào trên da rất nhạy cảm với nhiệt độ, chúng dễ dàng bị phá vỡ và giải phóng ra các chất trung gian hoá học vào máu như histamine gây ban đỏ, ngứa và đôi khi là sốc phản vệ.
Yếu tố nguy cơ mắc bệnh là gì?
Bệnh nhân là trẻ em hoặc thanh thiếu niên. Nhóm tuổi ngày chiếm tỉ lệ bệnh rất thường gặp(80%).
Bệnh nhân đang bị nhiễm trùng như viêm họng cấp, viêm phổi…
Bệnh nhân đang mắc chứng bệnh mạn tính như viêm gan B, ung thư…
Đôi khi bệnh mang tính gia đình hay do gen quy định.
Nếu bệnh nhân không được khám và điều trị thì bệnh nhân sẽ gặp nguy hiểm gì?
Điều nguy hiểm lớn nhất mà bạn phải đối mặt chính là phản ứng toàn thân gây khó thở, sốc phản vệ và chết nếu tiếp xúc với lạnh ở diện rộng trên da hoặc toàn thân do bởi dưới nước lạnh hoặc gió lạnh.
Bệnh nhân cần làm xét nghiệm gì để chẩn đoán?
Chuẩn đoán mày đay mạn do lạnh không khó, bác sỹ cần bệnh nhân cung cấp đầy đủ và chính xác thông tin trong tiền sử gây ra các triệu chứng của bệnh nhân. Sau khi khai thác tiền sử và thăm khám lâm sàng bệnh nhân sẽ được bác sỹ chỉ định làm test kích thích với yếu tố lạnh, đây là loại test đơn giản, rẻ tiền, cho độ chính xác cao, hiện đang được thực hiện tại Trung tâm Dị ứng – MDLS.
Ngoài ra bệnh nhân cần được khám và đánh giá các xet nghiệm tìm nguyên nhân như tình trạng nhiễm trùng, nhiễm vi rút, bệnh lý ác tính như ung thư, nhằm tìm nguyên nhân gây bệnh.
II. Bệnh nhân được chẩn đoán xác định khi có tiền sử nghi ngờ kèm theo test kích thích với yếu tố lạnh cho kết quả dương tính.
Bệnh nhân cần được điều trị thế nào?
Hiện chưa có phương pháp điều trị khỏi mày đay mạn do lạnh không rõ nguyên nhân, tuy nhiên có thể điều trị triệu chứng.
Một số thuốc điều trị triệu chứng như antihistamine, cyproheptadine, doxepin, xolair…
Mày đay mạn do lạnh có nguyên nhân cần điều trị theo nguyên nhân và bệnh nhân thường cho kết quả điều trị tốt.
Bệnh nhân cần làm gì để hạn chế bệnh?
Bệnh nhân cần lưu ý tránh tiếp xúc với yếu tố lạnh trực tiếp, cần có các dụng cụ bảo hộ và giữ ấm.
Tránh không để da tiếp xúc với sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ môi trường.
Tránh uống nước đá và thức ăn lạnh như kem có thể gây khó thở và chết do phù nền thanh quản
Bệnh nhân nên đến khám bác sỹ để được tư vấn cách phòng tránh và xử lý khi xuất hiện triệu chứng.
MÀY ĐAY MẠN TÍNH DO LẠNH DỄ CHẨN ĐOÁN XÁC ĐỊNH NHƯNG THỰC SỰ KHÓ CHẨN ĐOÁN NGUYÊN NHÂN, CŨNG NHƯ CÒN NHIỀU HẠN CHẾ KHI ĐIỀU TRỊ.
