Tác giả: TS.BS Bùi Văn Khánh
1. Dị ứng thuốc là gì:
Dị ứng thuốc là phản ứng bất lợi do thuốc do đáp ứng quá mức của hệ miễn dịch với thuốc gây ra các biểu hiện lâm sàng rất đa dạng như ngứa, ban đỏ, khó thở, sốc phản vệ…
2. Phân loại dị ứng thuốc:
Dị ứng thuốc được chia làm 4 loại theo Gell và Coombs.
Dị ứng thuốc loại 1: Khởi phát nhanh qua trung gian IgE với sự tham gia của tế bào Mast và bạch cầu ái kiềm.
Dị ứng thuốc loại II: khởi phát muộn qua kháng thể IgG gây phá vỡ các tế bào, đặc biệt là các tế bào máu.
Dị ứng thuốc loại III: Khởi phát muộn do sự hình thành phức hợp miễn dịch gây viêm thận, phổi, gan…
Dị ứng thuốc loại IV: Khởi phát muộn và trung gian qua lympho bào T.
3. Yếu tố làm tăng nguy cơ dị ứng thuốc:
Nữ giới: nữ giới có nguy cơ dị ứng với thuốc cao hơn nam giới.
Người có tiền sử dị ứng thuốc trước đó: những người có tiền sử dị ứng thuốc trước sẽ có nguy cơ dị ứng với thuốc cao hơn những người không có tiền sử dị ứng thuốc trước đó.
Người sử dụng nhiều loại thuốc và sử dụng thuốc nhiều lần
Phụ thuộc vào hệ HLA: Một nhóm người có cùng hệ HLA có nguy cơ dị ứng thuốc giống nhau và cao hơn nhóm có hệ HLA khác.
Tình trạng các bệnh đang mắc của bệnh nhân: Nếu bệnh nhân đang bị sốt do nhiễm khuẩn hoặc do vi rút sẽ có nguy cơ dị ứng thuốc cao hơn người khoẻ mạnh, như những người bị nhiễm HIV, Epstein Barr virut.
Do chuyển hoá của thuốc
Do cơ địa dị ứng
4. Biểu hiện lâm sàng dị ứng thuốc:
Dị ứng thuốc có biểu hiện lâm sàng rất đa dạng và thường có biểu hiện ngoài da như:
Hình 1.Phù mạch
Hình 2. Mày đay
Hình 3. Hồng ban nhiễm sắc
Hình 4. Hồng ban đa dạng
Hình 5. Hội chứng Steven-Johnson/Ly thượng bì nhiễm độc
Hình 6. Ban mụn mủ vô khuẩn cấp tính (AGEP)
5. Xét nghiệm dị ứng thuốc:
Tuỳ thuộc vào loại phản ứng dị ứng thuốc khác nhau mà các bác sỹ có chỉ định từng loại xét nghiệp khác nhau như xét nghiệm máu và xét nghiệm trên da hoặc xét nghiệm kích thích nhằm chẩn đoán xác định được loại thuốc gây dị ứng.
6. Điều trị dị ứng thuốc:
Cũng tuỳ mức độ biểu hiện lâm sang mà có chiến lược điều trị khác nhau, tuy nhiên có hai nguyên lý điều trị cơ bản là điều trị triệu chứng và điều trị đặc hiệu.
Điều trị giảm mẫn cảm với thuốc dị ứng
Phương pháp này giúp điều trị bệnh nhân dị ứng với thuốc mà không có thuốc khác thay thế hoặc thuốc thay thế không có tác dụng tốt như thuốc bị dị ứng.
Trên thế giới đã phát triển phương pháp điều trị giảm mẫn cảm với thuốc từ rất lâu, tuy nhiên đây là phương pháp điều trị đặc hiệu và rất khác nhau giữa các thuốc cũng như giữa các bệnh nhân nên chỉ được áp dụng một cách đơn lẽ tại Việt Nam. Tuy nhiên đây là phương pháp hay và đôi khi là duy nhất cho những bệnh nhân dị ứng thuốc.
