LIỆU PHÁP MIỄN DỊCH ĐẶC HIỆU

Tác giả: TS.BS Bùi Văn Khánh

I. Giới thiệu

Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên là phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh lý dị ứng, đặc biệt như viêm mũi dị ứng, viêm kết mạch dị ứng, hen phế quản dị ứng và dị ứng nọc độc do côn trùng đốt.

Hiện nay có hai phương pháp điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu được áp dụng phổ biến trên thế giới là đường tiêm dưới da, phổ biến tại Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản và đường dưới lưỡi phổ biến ở các nước Châu Âu, đặc biệt tại Pháp nơi có tới hai hãng sản xuất thuốc điều trị giải mẫn cảm lớn nhất thế giới.

Bệnh nhân khi được điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên sẽ giảm các triệu chứng gây ra do dị nguyên và ngăn chặn đợt kịch phát của bệnh trong thời gian dài sau khi ngừng điều trị.

Chỉ định điều trị liêu pháp miễn dịch đặc hiệu.

1.    Bệnh viêm mũi dị ứng

2.    Bệnh viêm kết mạc dị ứng

3.    Bệnh hen phế quản dị ứng

4.    Bệnh dị ứng do nọc độc côn trùng như ong, kiến...

Cách xác định bệnh nhân dị ứng với dị nguyên nào để lựa chọn thuốc điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu cho tới thời điểm này dựa vào test lẩy da với dị nguyên và có thể củng cố thêm bằng xét nghiệm máu xác định IgE đặc hiệu với dị nguyên, tuy nhiên test lẩy da với dị nguyên được coi là cần thiết và hiệu quả nhất.

Những bệnh nhân viêm mũi dị ứng, viêm kết mạc dị ứng, đặc biệt bệnh nhân hen phế quản dị ứng được xem lựa chọn liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên là tối ưu khi không kiểm soát triệu chứng được bằng thuốc điều trị thông thường, hoặc có các tác dụng phụ do thuốc không thể tiếp tục điều trị.

Chống chỉ định sử dụng liệu pháp miễn dịch đặc hiệu

1.    Bệnh nhân phải điều trị thuốc beta-locker

2.    Bệnh nhân hen phế quản đang trong đợt cấp

3.    Bệnh nhân có các bệnh lý tim mạch nặng

Hiệu quả điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu

1. Viêm mũi dị ứng

Điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu rất hiệu quả trên bệnh nhân viêm mũi dị ứng, đặc biệt bệnh nhân viễm mũi dị ứng do phấn hoa, bọ nhà, lông chó, lông mèo, nấm mốc và gián.

Bằng chứng y học cho thấy sau 3 năm điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên bệnh nhân không xuất hiện triệu chứng viêm mũi, ngay cả khi tiếp xúc với dị nguyên. Tại Canada phần lớn các bác sỹ chỉ định ngừng điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu sau 5 năm. Các nghiên cứu trên nhóm bệnh nhân viêm mũi dị ứng cũng cho thấy hiệu quả ngăn chặn việc tiến triển từ viêm mũi dị ứng thành hen phế quản ở những bệnh nhân được điều trị bằng liệu pháp miễn dịch đặc hiệu.

2. Hen phế quản

Cochrane, tạp chí y học uy tín hàng đầu thế giới phân tích trên 75 nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng có đối chứng cho thấy điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên ở bệnh nhân hen phế quản dị ứng làm cải thiện đáng kể triệu chứng hen phế quản, cũng như giảm liều thuốc kiểm soát hen phế quản, giảm tính tăng đáp ứng đường thở. Một nghiên cứu tại Canada đăng tải những năm 1960s cho thấy tới 70% bệnh nhân hen phế quản trẻ em không xuất hiện cơn hen sau 4 năm ngừng liệu pháp miễn dịch đặc hiệu và kết quả này được duy trì tới 16 năm sau đó.

Lựa chọn bệnh nhân điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu

Quyết định lựa chọn bệnh nhân điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu nên được dựa trên từng trường hợp bệnh nhân. Sau khi được khám lâm sàng, đánh giá các yếu tố gây dị ứng, cũng như lợi ích và nguy cơ điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu, bệnh nhân sẽ được lựa chọn điều trị tuỳ từng nguyên nhân gây ra phản ứng dị ứng.

Trước khi bệnh nhân quyết đinh điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu cần được biết về lợi ích điều trị, thời gian điều trị và đặc biệt là chi phí điều trị vì đây là phương pháp điều trị tốn kém về cả thời gian và tài chính.

Con đường điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu và thời gian điều trị

Có hai con đường điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu là đường nhỏ giọt dưới lưỡi và đường tiêm dưới da.

Điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên được chia làm hai giai đoạn

Giai đoạn điều trị tấn công: giai đoạn này kéo dài 10 ngày đến 14 ngày, bệnh nhân được nhận dị nguyên liều tăng dần và được theo dõi các tác dụng không mong muốn do thuốc.

Giai đoạn điều trị duy trì: Giai đoạn điều trị duy trì được khuyến cáo từ 3- 5 năm

Tính an toàn của phương pháp điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu

Phương pháp điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên an toàn và bệnh nhân dung nạp tốt, tuy nhiên một số bệnh nhân có biểu hiện tại chỗ như ngứa, triệu chứng này thường tự mất đi hoặc được điều trị bằng thuốc kháng histamine.

Phản ứng toàn thân có thể xảy ra ở một số bệnh nhân điều trị bằng đường tiêm dưới da, tuy nhiên chưa có trường hợp nào được báo cáo bằng đường nhỏ dưới lưỡi.

Nơi thực hiện điều trị liệu pháp miễn dịch đặc hiệu: Tại PK chuyên khoa Tâm Phúc chúng tôi đang tiến hành áp dụng phương pháp điều trị này cho bệnh nhân viêm mũi dị ứng, viêm kết mạc dị ứng, hen phế quản. Bước đầu cho kết quả điều trị tốt.